Renkums Beekdal

In het Renkums Beekdal maakte industrie plaats voor natuur.

Waar in de loop der eeuwen het landschap veranderde van sprengenbeken met watermolens tot een bloeiende industrie, gloort nu een natuurlijk beekdal met hoogteverschillen, beken en natte graslanden. Zo is een natuurgebied ontstaan van de Veluwe tot aan de uiterwaarden van de Rijn. De cultuurhistorische elementen maken onderdeel uit van de nieuwe natuur en brengen het industrieel erfgoed tot leven.
Het project Renkums Beekdal is ambitieus (nooit eerder werd een industrieterrein ten gunste van de natuur gesaneerd), is kostbaar (totale project kostte  € 40 mln) en complex omdat er veel partners (ministeries, provincie, gemeente, bedrijfsleven, waterschap en terreinbeheerders) bij betrokken zijn. Om die reden heeft de Provincie Gelderland als initiatiefnemer van het project al in een vroeg stadium de samenwerking opgebouwd met de betrokkenen.

Uitvoering Renkums Beekdal

De uitvoering van het project, dat op 25 mei 2013 feestelijk werd opgeleverd, bestond in hoofdzaak uit het verwerven/verplaatsen van de bestaande bedrijven, het slopen van de vrijgekomen gebouwen, het saneren van de gronden en het herinrichten van het voormalige industrieterrein tot een volwaardig onderdeel van de Renkumse Poort.
Het project Renkums Beekdal – Beukenlaan is gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en de Provincie Gelderland.

Geschiedenis Renkums Beekdal

Het Renkums Beekdal is een van de belangrijkste dalen op de Zuid Veluwe. Het beekdal is meer dan 100.000 jaar geleden gevormd, in de voorlaatste ijstijd, toen smeltwater van landijs dat het Veluwemassief omringde het huidige beekdal naar de Rijn uitschuurde. Het dal heeft een uniek, nu nog zichtbare, oorspronkelijke geomorfologie. Al vroeg werd het beekdal vergraven om het water te kunnen gebruiken voor de landbouw en in later tijd als waterkracht voor watermolens.
Met deze watermolens ontstond een vroeg 'industrieterrein' voor de verwerking van graan, raapzaadolie en later papier, uiteindelijk uitmondend in het huidige industrieterrein Beukenlaan.

Oosterbeekse School

Daarnaast was de omgeving van Renkum en Oosterbeek een plek die frequent bezocht werd door de schilders van de Haagse School. De ontmoeting van twee totaal verschillende landschappen, de stuwwal met heide en bos en de rivier met de grazige idyllische uiterwaarden nodigden uit om de landschappelijke schoonheid te vereeuwigen op het doek.
Wie er nu komt ziet vooral een verstedelijkt landschap met dorpen, fabrieken, veel wegen en intensief beheerde landbouwenclaves. Maar bij een nadere kennismaking wordt duidelijk dat dit gebied nog steeds heel wat fraais te bieden heeft: de steile overgang van uiterwaarden naar de stuwwal, de Renkumse- en Heelsumse beken, kasteel Doorwerth en diverse historische relicten. De samenhang tussen deze waardevolle onderdelen is door versnippering verloren gegaan.

Industrieel verleden

De industrie in het Renkums Beekdal begon met de productie van papier. Eerst gebeurde dat met papiermolens langs de beken. Eind negentiende eeuw ging men over van waterkracht op stoom. De Van Gelder Papierfabriek werd gebouwd. Deze fabriek draaide tot 1981.
Om de herinnering aan dit industrieel papierverleden levend te houden blijven historische elementen bestaan: een gedeelte van de muur van de papierfabriek en de funderingspalen van een papiermachine. Kunstenaar Jan van IJzendoorn verweefde deze elementen in kunst die samengaat met de natuur. Ook de verwerkte materialen wijzen naar het verleden, bijvoorbeeld de betonplaten met een metalen rand. Deze geven de wandelpaden en zitbankjes een industrieel karakter.
Het Papiermakersmonument, een kunstwerk ter ere van alle mensen die ooit in deze omgeving zich bezig hielden met de productie van papier is voor de herinrichting van het Renkums Beekdal verplaatst van de Hartenseweg naar een punt bij de Molenbeek, nabij de splitsing Waterweg, Hartenseweg, Beukenlaan. Dit kunstwerk is gemaakt door Henny Bronk.

Groene toekomst

Het overgrote deel van het voormalige projectgebied is in eigendom van Staatsbosbeheer. Daarmee vormt het een eenheid met de stroomopwaarts gelegen gebieden Oostereng en De Keijenberg die eveneens van Staatsbosbeheer zijn.
Gemeente Renkum voert in 2014 nog enkele projecten uit om het Renkums Beekdal echt áf te maken. Een belangrijk onderdeel daarin is de vergroting van de onderdoorgang van de Halveradsbeek onder de Hartenseweg. Dit moet een soort brug worden, zodat flora en fauna zich ongestuurd in en langs de beek kunnen verplaatsen onder de Hartenseweg door.